Przywłaszczenie cudzego mienia

Przestępstwo przywłaszczenia często mylone jest z kradzieżą lub oszustwem. Wynika to z wielu podobieństw, które z punktu widzenia poszkodowane mogą zacierać dość istotne różnice pomiędzy poszczególnymi typami przestępstw.

Na czym polega przestępstwo przywłaszczenia?

Definicje przywłaszczenia znajdziemy w art. 284 kodeksu karnego, który mówi, że:

§ 1. Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 4. Jeżeli przywłaszczenie nastąpiło na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Zasadnicza różnica pomiędzy przywłaszczeniem a kradzieżą wynika z tego, że sprawca przestępstwa przywłaszczenia znalazł się w posiadaniu rzeczy w sposób legalny ale chce, w zamiarze bezpośrednim, a więc w pełni świadomie, zatrzymać tą rzecz tak jakby był jej właścicielem. W związku z tym przywłaszczenie tym różni się od kradzieży, że w przypadku kradzieży niezbędne do uznania że doszło do przestępstwa kradzieży jest dokonanie zaboru rzeczy lub mienia ruchomego.

Jak czytamy w postanowieniu Sądu Najwyższego z 24 września 2020r. IV KK 201/20 przepis art. 284 § 1 k.k. nie chroni posiadania, ponieważ warunkiem odpowiedzialności za przywłaszczenie jest to, że w chwili czynu rzecz znajduje się – jak przyjmuje się powszechnie w doktrynie i orzecznictwie – w niebezprawnym posiadaniu sprawcy, a tym samym nie występuje tu element zaboru, który relewantny jest dla przestępstwa kradzieży.

Dopuścić się przestępstwa przywłaszczenie możne jedynie wtedy kiedy zatrzymaniu cudzej rzeczy towarzyszy zamiar sprawcy do zatrzymania jej na własność.

Przedmiotem przywłaszczenia mogą być rzeczy ruchome w tym oczywiście pieniądze albo prawa majątkowe w tym prawo do własność nieruchomości albo roszczenia pieniężne. Sprawdza musi działać umyślnie, wiedzieć, że rzecz lub prawo do niego nie należy a mimo to chce on zatrzymać rzecz i władać nią jak właściciel.

Przywłaszczenie tym różni się z kolei od przestępstwa oszustwa, że w oszust uzyskuje rzecz za pomocą oszukańczych zabiegów, zaś sprawca przywłaszczenia wchodzi w posiadanie rzeczy na podstawie tytułu prawnego.

Trzeba także wskazać, że paragraf 2 art. 284 kk wskazuje na kwalifikowany typ przestępstwa przywłaszczenia jakim jest sprzeniewierzenie. Ten tym kwalifikowany opiera się do co zasady na dalej idącym lub głębszym stosunku zaufania a jego dobrym przykładem może być wykorzystanie przez pracownika lub kierownictwo pieniędzy spółki lub przedsiębiorstwa na własne potrzeby.

Przestępstwo przewłaszczenia wyróżnia się jeszcze dwoma istotnymi cechami. Pierwsza z nich wynika z tego, że przestępstwo to należy do czynów tzw przepołowionych, co powoduje, że w przypadku przywłaszczenie mienia, którego wartość nie przekracza 500 zł to zgodnie z art. 119 § 1 kodeksu wykroczeń należy to zachowanie sprawczy traktować jak wykroczenie, zagrożone karą areszt, ograniczenia wolności lub grzywny orzekanych na podstawie kodeksu wykroczeń. Jeśli jednak sprawdza dopuszcza się przywłaszczenia lub sprzeniewierzenia mienia o wyższej wartości wówczas, zgodnie z art. 284 k.k. podlega karze wolności do lat 3 a, w przypadku sprzeniewierzenia opisanego w art. 284 § 2 kk podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Druga istotna cecha przestępstwa przywłaszczenie sprawdza się do niekaralności czynu jeśli sprawca dobrowolnie zwrócił rzecz. Wówczas sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.