Sprzedam koszty – czyli odpowiedzialność za puste faktury

„Puste faktury” – istota przestępstwa z art. 270a Kodeksu karnego

Ustawodawca na różne sposoby zabezpiecza prawidłowość obrotu gospodarczego – właściwie trudno choć przykładowo wskazać na przepisy odnoszące się do tej kwestii. Jednak wśród nich warto zwrócić szczególną uwagę na unormowania prawno-karne, których celem jest zabezpieczenie poprawności sporządzania dokumentów księgowych – w tym zwłaszcza faktur. W tym kontekście należy od razu wskazać, że wystawianie „pustych faktur” – a więc takich, które nie odzwierciedlają rzeczywistych transakcji – stanowi przestępstwo. Jaka odpowiedzialność może spotkać jego sprawcę?

Obrót pustymi fakturami – fałszowanie faktur

Zgodnie z art. 270a § 1 Kodeksu karnego kto, w celu użycia za autentyczną, podrabia lub przerabia fakturę w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury jako autentycznej używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jeżeli jednak sprawca dopuszcza się tego czynu wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Natomiast w przypadku mniejszej wagi kara za te czyny sprawcy grozi grzywna, kara ograniczenia wolności albo jej pozbawienia do lat 2.

Art. 270a. [Fałszerstwo materialne faktur]

§ 1. Kto, w celu użycia za autentyczną, podrabia lub przerabia fakturę w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury jako autentycznej używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

W każdym razie przytoczone tu regulacje chronią treść faktury przed sfałszowaniem, a jednocześnie interesy Skarbu Państwa w postaci zapewnienia prawidłowości uiszczania różnego należności publicznoprawnych. Przestępstwa ta mogą zostać popełnione przez każdą osobę zdolną do ponoszenia odpowiedzialności karnej. Nie ma więc konieczności, aby ich sprawcą był prowadzący działalność gospodarczą – a więc uprawniony do wystawiania faktur. Należy przy tym pamiętać, że termin „faktura” na gruncie prawa karnego rozumiany jest w taki sam sposób, jak w ustawie o podatku VAT, a omawiane tu przestępstwo może zostać popełnione jedynie umyślnie w zamiarze bezpośrednim. Aczkolwiek w przypadku użycia podrobionej faktury, jako prawdziwej, wystarczający jest zamiar ewentualny.

Odpowiedzialność karna za sprzedaż pustych faktur

Aby ponieść odpowiedzialność karną, na gruncie art. 270a Kodeksu karnego konieczne jest sfałszowanie faktury w odpowiednim zakresie, odnoszącym się do okoliczności mających znaczenie do ustalania bądź zwrotu należności publicznoprawnej. W przypadku, gdy czyn nie spełnia tych warunków, ale doszło do fałszerstwa faktury, sprawca poniesie odpowiedzialność karną na ogólnych zasadach określonych dla fałszowania dokumentów. Natomiast stosownie do art. 270a Kodeksu karnego znaczenie dla poniesienie odpowiedzialności karnej, mają takie okoliczności, jak uczynienie sobie z fałszowania faktur stałego źródła dochodu czy podrobienie faktury bądź faktur opiewających łącznie na kwotę przekraczającą pięciokrotność „,mienia wielkich rozmiarów”. Bez wdawania się w szczegółów wystarczy wskazanie, że chodzi tu o sumę 5 000 000 zł.

Poza tym sprawca może liczyć na złagodzenie odpowiedzialności karnej. Z przypadkiem mniejszej wagi – bo o nim tu mowa – chodzi przede wszystkim o niską społeczną szkodliwość czynu. Okoliczność tę ocenia się przede wszystkim w odniesieniu do nieznacznych wartości widniejących na sfałszowanej fakturze, czy niewielkiego stopnia narażenia na szwank interesów Skarbu Państwa. Oczywiście wszystkie ze wskazanych tu kwestii precyzyjnie ocenia się w ramach postępowania karnego prowadzącego wobec sprawcy.

Zarzut z art. 270a Kodeksu karnego może usłyszeć także osoba, które co prawda nie sfałszowała sama faktury ale pomagała w jej dostarczeniu, przewiozła, wysłała lub dostarczyła do odbiorcy, który ją następnie wykorzystał.

Problem obrotu pustymi fakturami nie obejmuje jedynie Warszawy. Handel kosztami ma miejsce nie tylko w Warszawie ale w zasadzie w całej Polsce.

Kupiłem koszty – co mi grozi?

Odpowiedź na to pytanie może być dwojaka i zależeć będzie od konkretnych okoliczności. Z uwagi na zagrożenie wysoką karą więzienia trzeba skontaktować się z adwokatem lub radcą prawnym, który pomoże ocenić co może w sprawie pustych faktur grozić. Po pierwsze jeśli przedsiębiorca świadomie kupił pustą fakturę, która nie odzwierciedla rzeczywistych zdarzeń gospodarczych i „użył” takiej faktury to szanse na uniknięcie odpowiedzialności są niewielkie i prawdopodobnie trzeba będzie pójść na współpracę z prokuratorem. Może to także być podyktowane zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Adwokat lub radca prawny specjalizujący się w sprawach obrotu pustymi fakturami będzie mógł wskazać właściwe rozwiązanie.

Inaczej przedstawia się sytuacja osoby, która co prawda przyjęła fakturę za określone produkty i usługi, które zostały zrealizowane na jej rzecz ale w wyniku kontroli lub w trakcie postępowania przygotowawczego okazało się, że faktura została wystawiona przez inną firmę, która świadczyła usługi. Jeśli przedsiębiorca przyjął taką fakturę to niewykluczone jest, że sprawa skończy się korektą deklaracji podatkowej w zakresie w jakim pusta faktura wpłynęła na wysokość podatku VAT i podatku dochodowego.