Kara za niszczenie przyrody

Kara za zaśmiecanie lasu

Ile to razy spotykamy się z sytuacją, w której albo sami natrafiamy na wyrzucone do lasu śmieci i odpady gospodarcze albo śledzimy doniesienia prasowe piętnujące problem zanieczyszczania przyrody i środowiska. W dalszym ciągu pokutuje w naszym społeczeństwie brak świadomości a jednocześnie odpowiedzialności za to aby o przyrodę dbać i ją chronić.

Z pomocą w tym zakresie przychodzą przepisy zgodnie z którymi organy państwa, przede wszystkim Straż Leśna, ale i Policja, może ścigać sprawców zniszczeń w przyrodzie.

O tym co nam wolno i czego nie wolno w lesie, a w tym i w parkach narodowych czy rezerwatach przyrody szczegółowo możemy dowiedzieć się z ustawy o lasach oraz ustawy o ochronie przyrody. Poza tym regulacje dotyczące ochrony przyrody w odniesieniu do rzek czy zbiorników wodnych zawarte są w przepisach ustawy Prawo wodne. Przepisy tychże ustaw, poza wskazaniem określonych zakazów i nakazów zawierają swoje własne przepisy karne, które w pewnych okolicznościach mogą stanowić uzupełnienie opisu czynu jakiego dopuścił się sprawca, penalizowanego także w Kodeksie Wykroczeń lub w Kodeksie Karnym. Może się zatem zdarzyć, że czyn polegający na określonym niszczeniu przyrody będzie wypełniał znamiona zarówno wykroczenia, jak i przestępstwa lub dojdzie do zbiegu przepisów karnych z różnych aktów prawnych.

Czy zaśmiecanie lasu jest wykroczeniem?

Rozpatrując kwestie odpowiedzialności za niszczenie przyrody w pierwszej kolejności należy rozróżnić czyny i zachowania będące wykroczeniami od zachowań, które przepisy uznają za przestępstwa w rozumieniu przepisów prawa karnego materialnego. Rozróżnienie to ma kolosalne znaczenie z uwagi na wiele aspektów. W postępowaniu wykroczeniowym sprawa może się skończyć, co do zasady na mandacie, lub grzywnie do 5 000zł, wymierzonej przez sąd w przypadku nieprzyjęcia mandatu i skierowania sprawy do sądu. W przypadku jednak prawomocnego skazania za popełnione przestępstwo następstwa takiego wyroku skazującego są dużo bardziej dotkliwe dla sprawcy.

Katalog wykroczeń związanych z ochroną przyrody znajdziemy w pierwszej kolejności właśnie w Kodeksie Wykroczeń, który poświęca kilka artykułów w Rozdziale XIX właśnie problematyce wykroczeń związanych z przyrodą i jej użytkowaniem. Mamy w tym przypadku do czynienia z kilkoma zasadniczymi artykułami.

Kara za wjazd samochodem lub quadem do lasu

W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że nie do każdego lasu i nie w każde miejsce możemy wjechać pojazdem silnikowym, najczęściej samochodem, motocyklem lub quadem. Zgodnie z art. 161 Kodeksu wykroczeń kto, nie będąc do tego uprawniony albo bez zgody właściciela lub posiadacza lasu, wjeżdża pojazdem silnikowym, zaprzęgowym lub motorowerem do nienależącego do niego lasu w miejscu, w którym jest to niedozwolone, albo pozostawia taki pojazd w lesie w miejscu do tego nieprzeznaczonym, podlega karze grzywny. Przepis ten formułuje podstawą zasadę związaną z użytkowaniem lasu w sposób niezakłócający dobrostanu zwierząt i roślin leśnych.

Drugim istotnym przepisem Kodeksu Wykroczeń w odniesieniu do ochrony przyrody jest art. 162 zakazujący nam zanieczyszczania lasu lub wody.

Art. 162. [Zanieczyszczenie lasu]

§ 1. Kto w lasach zanieczyszcza glebę lub wodę albo wyrzuca do lasu kamienie, śmieci, złom, padlinę lub inne nieczystości, albo w inny sposób zaśmieca las, podlega karze grzywny albo karze nagany.

§ 2. Jeżeli czyn sprawcy polega na zakopywaniu, zatapianiu, odprowadzaniu do gruntu w lasach lub w inny sposób składowaniu w lesie odpadów, sprawca podlega karze aresztu albo grzywny.

§ 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 można orzec nawiązkę, a w razie popełnienia wykroczenia określonego w § 2 orzeka się nawiązkę – do wysokości równej kosztom rekultywacji gleby, oczyszczenia wody, wydobycia, wykopania, usunięcia z lasu, a także zniszczenia lub neutralizacji odpadów.

We wskazanych wyżej przypadkach Straż Leśna, lub Policja, może nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego do wysokości 500 zł albo w przypadku nieprzyjęcia mandatu lub w przypadku dalej idących czynów wystąpić z wnioskiem o ukaranie przez sąd.

W kodeksie wykroczeń znajdziemy także inne przepisy, których nie przestrzeganie może dla nas oznaczać kłopoty. Są to:

Art. 152. [Niszczenie kosodrzewiny]

§ 1. Kto niszczy lub użytkuje kosodrzewinę znajdującą się na siedliskach naturalnych w górach lub na torfowiskach, podlega karze grzywny do 1000 złotych albo karze nagany.

§ 2. W razie popełnienia wykroczenia można orzec nawiązkę do wysokości 500 złotych.

Art. 153. [Drobne szkodnictwo leśne]

§ 1. Kto w nienależącym do niego lesie:

1) wydobywa żywicę lub sok brzozowy, obrywa szyszki, zdziera korę, nacina drzewo lub w inny sposób je uszkadza,

2) zbiera mech lub ściółkę,

3) zbiera gałęzie, korę, wióry, trawę, wrzos, szyszki lub zioła albo zdziera darń,

4) zbiera grzyby lub owoce leśne w miejscach, w których jest to zabronione, albo sposobem niedozwolonym, podlega karze grzywny do 250 złotych albo karze nagany.

§ 2. Jeżeli czyn godzi w mienie osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

Art. 154. [Nieuprawnione kopalnictwo na cudzym gruncie leśnym lub polnym]

§ 1. Kto na nienależącym do niego gruncie leśnym lub rolnym:

1) wydobywa piasek, margiel, żwir, glinę lub torf,

2) niszczy lub uszkadza urządzenia służące do utrzymania zwierząt lub ptaków,

3) (uchylony),

4) kopie dół lub rów, podlega karze grzywny do 1000 złotych albo karze nagany.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto wyrzuca na nienależący do niego grunt polny kamienie, śmieci, padlinę lub inne nieczystości.

§ 3. Jeżeli czyn godzi w mienie osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

Art. 155. [Niszczenie lub uszkadzanie urządzeń melioracyjnych]

§ 1. Kto na gruncie leśnym lub rolnym niszczy lub uszkadza urządzenia melioracyjne, podlega karze grzywny.

§ 2. W razie popełnienia wykroczenia można orzec obowiązek zapłaty równowartości wyrządzonej szkody lub obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego.

Art. 156. [Niszczenie zasiewów, sadzonek lub traw]

§ 1. Kto na nienależącym do niego gruncie leśnym lub rolnym niszczy zasiewy, sadzonki lub trawę, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.

§ 2. Jeżeli czyn godzi w mienie osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

§ 3. W razie popełnienia wykroczenia można orzec nawiązkę do wysokości 500 złotych.

Art. 163. [Niszczenie grzybów w lesie]

Kto w lesie rozgarnia ściółkę i niszczy grzyby lub grzybnię, podlega karze grzywny albo karze nagany.

Art. 164. [Wybieranie piskląt, niszczenie gniazd, lęgowisk]

Kto wybiera jaja lub pisklęta, niszczy lęgowiska lub gniazda ptasie albo niszczy legowiska, nory lub mrowiska znajdujące się w lesie albo na nienależącym do niego gruncie rolnym, podlega karze grzywny albo karze nagany.

Art. 165. [Płoszenie, ściganie, zabijanie zwierząt]

Kto w lesie, w sposób złośliwy, płoszy albo ściga, chwyta, rani lub zabija dziko żyjące zwierzę, poza czynnościami związanymi z polowaniem lub ochroną lasów, jeżeli czyn z mocy innego przepisu nie jest zagrożony karą surowszą, podlega karze grzywny albo karze nagany.

Art. 166. [Puszczanie psa luzem w lesie]

Kto w lesie puszcza luzem psa, poza czynnościami związanymi z polowaniem, podlega karze grzywny albo karze nagany.

Z wykroczeniem będziemy mieli także do czynienia wtedy kiedy sprawca narusza zakazy wskazane w ustawie o ochronie przyrody. Art. 127 mówi:

Art. 127. [Naruszenie zakazów przewidzianych w ustawie]

Kto umyślnie:

1) narusza zakazy obowiązujące w:

a) parkach narodowych,

b) rezerwatach przyrody,

c) parkach krajobrazowych,

d) obszarach chronionego krajobrazu,

e) obszarach Natura 2000,

2) narusza zakazy obowiązujące w stosunku do:

a) pomników przyrody,

b) stanowisk dokumentacyjnych,

c) użytków ekologicznych,

d) zespołów przyrodniczo-krajobrazowych,

e) (uchylona),

3) nie zgłasza do rejestru, o którym mowa w art. 64 ust. 1, posiadanych lub hodowlanych zwierząt,

4) (uchylony),

5) narusza zakaz, o którym mowa w art. 119a ust. 1,

6) wprowadza do obrotu produkty z fok wbrew warunkom określonym w art. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1007/2009 z dnia 16 września 2009 r. w sprawie handlu produktami z fok (Dz. Urz. UE L 286 z 31.10.2009, str. 36)

– podlega karze aresztu albo grzywny.

W tym przypadku na sprawcę takiego czynu czeka jeszcze jedna niespodzianka. Mianowicie sąd skazując za wykroczenie, o którym mowa wyżej może orzec także.

• przepadek przedmiotów służących do popełnienia wykroczenia lub przestępstwa oraz przedmiotów, roślin, zwierząt lub grzybów pochodzących z wykroczenia lub przestępstwa, chociażby nie stanowiły własności sprawcy;
• obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego, a jeśli obowiązek taki nie byłby wykonalny – nawiązkę do wysokości 10 000 złotych na rzecz organizacji społecznej działającej w zakresie ochrony przyrody lub właściwego, ze względu na miejsce popełnienia wykroczenia lub przestępstwa, wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Odpowiedzialność karna za niszczenie przyrody

Najdalej idącym przepisem, o którym wielu zdaje się zapominać jest artykuł 181 Kodeksu karnego. W dalszej kolejności wskażemy także inne akty prawnej, które także zawierają przepisy odnoszące się od ochrony przyrody.

Przytoczmy całą treść artykułu 181 KK

Art. 181. [Powodowanie zniszczeń w przyrodzie]

§ 1. Kto powoduje zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Kto, wbrew przepisom obowiązującym na terenie objętym ochroną, niszczy albo uszkadza rośliny lub zwierzęta powodując istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Karze określonej w § 2 podlega także ten, kto niezależnie od miejsca czynu niszczy albo uszkadza rośliny lub zwierzęta pozostające pod ochroną gatunkową powodując istotną szkodę.

§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 5. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 2 lub 3 działa nieumyślnie, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Wynika z tego przepisu, że jeśli zniszczysz umyślnie lub nawet nieumyślnie chronione gatunki będziesz mógł być pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Przedmiotem ochrony jest świat roślinny lub zwierzęcy i trzeba wskazać, że pojęcia te czym jest świat roślinny lub zwierzęcy, nie są w ustawodawstwie zdefiniowane. Jest to przestępstwo powszechne a jego znamieniem jest skutek w postaci istotnej szkody przyrodniczej, którą może być śmierć zwierzęcia lub zniszczenie roślinności i można dopuścić się tego przestępstwa umyślnie, czyli celowo niszcząc jakiś pomnik przyrody, lub w zamiarze ewentualnym, poprzez określone działanie godzimy się na skutek jaki może wystąpić w postaci zniszczenia roślinności lub śmierci zwierzęcia.

Co jeszcze grozi za niszczenie przyrody?

Jednak trzeba pamiętać, że mandat albo grzywna wymierzona przez sąd może nie oznaczać końca problemu. W przypadku wyrządzenie szkody w lesie, o co może nie być trudno, sprawca szkody może być zobowiązany do naprawienia takiej szkody na zasadach ogólnych. Zastosowanie znajdą w tym przypadku zasady ogólne kodeksu cywilnego.

O ochronie przyrody traktuje także wiele innych przepisów. W tym miejscu warto jedynie wskazać chociażby przepisy ustawy o rybactwie śródlądowym (art. 27c ust 1 pkt 4) czy ustawy Prawo łowieckie (art. 51 ust. 1 pkt 2) a także wybrane przepisy ustawy Prawo wodne (Dział XII).