Co mi grozi za oszustwo?

Na czym polega przestępstwo oszustwa?

Kodeks karny w swoim art. 286 § 1 stanowi, że określonej w tym przepisie karze podlega ten, kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Aby dobrze zrozumieć na czym polega to przestępstwo, przepis ten należy rozłożyć na czynniki pierwsze. Jest to także klucz do skonstruowania skutecznej linii obrony oskarżonego o popełnienie przestępstwa oszustwa.

Bez wątpienia na wstępie należy przeanalizować, jaki musi być cel działania sprawcy, aby można go było oskarżyć o popełnienie przestępstwa oszustwa. Ustawodawca – co jasno wynika z treści przytoczonej powyżej regulacji – zdecydował, że musi on działać w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Z tego względu przestępstwo to może zostać popełnione jedynie umyślnie – i to tylko w zamiarze bezpośrednim. Stąd sprawca musi – działając w sposób określony w przepisie – chcieć osiągnąć korzyść majątkową. Najczęściej rozumie się przez nią każde dobro, które da się wyrazić w pieniądzu. Nie jest przy tym konieczne, aby korzyść majątkowa miała charakter stały; do popełnienia przestępstwa oszustwa zupełnie wystarczające jest, aby sprawca osiągnął jednorazową korzyść majątkową. Co więcej – nawet, gdy jej nie osiągnie, ale działał w celu jej osiągnięcia, warunek ten zostanie spełniony.

Innymi słowy – decydujący o popełnieniu przestępstwa oszustwa musi być zamiar sprawy – musi on chceć popełnić przestępstwo czyli dopuścić się oszustwa.

Co może stać się przedmiotem oszustwa?

Do zaistnienia przestępstwa z art. 286 Kodeksu karnego konieczne jest, aby sprawca doprowadził inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem. Dlatego omawiane tu przestępstwo ma charakter skutkowy – zostaje ono popełnione tylko wówczas, kiedy faktycznie dojdzie do takiego rozporządzenia. Jego „niekorzystność” należy oceniać przede wszystkim pod względem ekonomicznym, biorąc pod uwagę, że jest nim przede wszystkim pogorszenie sytuacji majątkowej pokrzywdzonego. Skutek ten musi zostać osiągnięty w związku z działaniem sprawcy polegającym na wprowadzeniu w błąd w pokrzywdzonego albo na wyzyskaniu jego błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Z racji tego, że oszustwo należy do przestępstw przeciwko mieniu to właśnie mienie jest przedmiotem oszustwa. Może to być każdy przedmiot stanowiący się na szeroko rozumiane mienie pokrzywdzonego zarówno pieniądze czy inne prawa materialne. Oszustwem nie będzie natomiast oszukanie jakiejś osoby dla żartu.

Skutkiem przestępstwa oszustwa musi myć zatem taka zmiana w otaczającej nas rzeczywistości, o której będziemy mogli powiedzieć, że w wyniku działań oszusta majątek (mienie) pokrzywdzonego oszustwem doznało uszczerbku. Rozporządził on mieniem w taki sposób, że jakieś przedmioty majątkowe z jego majątku wyszły i weszły do majątku innej osoby. Podkreślmy, że nie jest konieczne aby to oszust uzyskał to na co oszukany został pokrzywdzony.

Co to znaczy „wprowadzić w błąd” albo „wyzyskać błąd” w przypadku oszustwa?

W jaki sposób należy rozumieć te okoliczności? Wprowadzenie w błąd to wywołanie przez sprawcę oszustwa u swojej ofiary mylnego wyobrażenia o rzeczywistości. Wręcz typowym przykładem tego rodzaju działań są obecnie oszustwa dokonywane metodą „na wnuczka” bądź „na policjanta”, w których sprawca podaje się za kogoś zupełnie innego, niż jest w rzeczywistości, wykorzystując jednocześnie charakterystyczne cechy osoby, pod którą się podszywa po to, aby uzyskać np. darowiznę gotówki. Nieco innym działaniem jest natomiast „wyzyskanie błędu”. W takim przypadku ofiara przestępstwa ma już błędne wyobrażenie o rzeczywistości, a sprawca jedynie wykorzystuje nadarzającą się okazję. Na podstawie dotychczasowego orzecznictwa sądów za przykład takiego działania może zostać uznane spowodowanie wypłaty przez pracownika banku środków z rachunku, z wykorzystaniem jego niewiedzy o braku pokrycia czeku własnego.

W podobny sposób rozumie się „wyzyskanie” przez sprawcę niezdolności ofiary do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Nie ma tu znaczenia z jakie powodu ofiara znalazła się w takim stanie, ani jego trwały bądź przejściowy charakter. W grę mogę więc wchodzić zarówno zaburzenia i choroby psychiczne – z natury rzeczy trwające przez dłuższy okres czasu – bądź różnego rodzaju trwałe upośledzenia zdolności poznawczych (np. w wyniku schorzeń neurologicznych), jak i stany zaburzeń świadomości wynikające z upojenia alkoholowego czy przyjęcia innych substancji psychoaktywnych. Ważne natomiast jest – z punktu widzenia zaistnienia przestępstwa oszustwa – aby sprawca wykorzystał tego rodzaju stan ofiary, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, do niekorzystnego rozporządzenia przez nią swoim lub cudzym mieniem.

Co mi grozi za oszustwo – odpowiedzialność karna za oszustwo?

Ustawodawca stosunkowo surowo traktuje sprawców przestępstwa oszustwa. Świadczą o tym przede wszystkim kary, jakimi jest zagrożone to przestępstwo. W typie podstawowym – a więc po spełnieniu przedstawionych powyżej przesłanek – oszustwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Warto pamiętać, że tej samej karze podlega ten, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy. Natomiast w wypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Kiedy więc możliwe jest wymierzenie tej, bądź co bądź znaczniej łagodniejszej, kary za przestępstwo oszustwa?

Z wypadkiem mniejszej wagi – zgodnie z przyjmowanymi najczęściej w orzecznictwie poglądami – mamy do czynienia wówczas, gdy czyn spełnia kryteria charakterystyczne dla jego niskiej społecznej szkodliwości. Chodzi tu więc przede wszystkim o ocenę takich kwestii, jak niska wartość szkody lub przedmiotu czynności wykonawczej. Zresztą należy pamiętać, że do przestępstwa oszustwa – pomimo stosunkowo surowych sankcji grożących za jego popełnienie – stosuje się wszelkie dyrektywy wymiaru kary przewidziane przez Kodeks karny. Stąd przy skazywaniu sprawcy sąd uwzględnia zarówno wspomnianą już społeczną szkodliwość czynu, jak i stopień winy sprawcy oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, jakie kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego.

W każdym razie jasne jest, że na etapie rozstrzygania czy w ogóle doszło do popełnienia przestępstwa oszustwa, a jeżeli tak to przy podejmowaniu przez sąd decyzji o karze, jaka zostanie wymierzona sprawcy szereg okoliczności ma charakter oceny. To z kolei stwarza duże pole do interpretacji – zarówno okoliczności faktycznych, jak i prawnych kryteriów ich oceny. Jeżeli więc oskarżony o przestępstwo oszustwa chce się skutecznie bronić, powinien umiejętnie wykorzystać na swoją rzecz te uwarunkowania. Z pewnością pomoc doświadczonego adwokata może okazać się znaczącym wsparciem w tym względzie.

Czy niewykonanie umowy jest oszustwem?

Adwokat od spraw karnych albo radca prawny od sprawa karnych często musi rozstrzygnąć problem polegający na tym, czy niewykonanie umowy przez jedną ze stron może być uznane za oszustwo i czy kontrahent taki może ponieść odpowiedzialność karną za oszustwo. Nie każde nie wykonanie umowy polegające np. na braku zwrotu udzielonej kwoty pożyczki będzie można potraktować jako oszustwo i tym samym będzie można na tej podstawie pociągnąć dłużnika do odpowiedzialność karnej za oszustwo. Generalizując, jeśli sprawca nie działał z zamiarem doprowadzenia przez pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem a jedynie zawarł umowę, którą od początku miał zamiar wykonać ale jej nie wykonał – nie będzie można wykazać, że dłużnik działał z zamiarem oszustwa.

Dowiedz się czym różni się oszustwo od przywłaszczenia.

Co zrobić w sytuacji oskarżenia o oszustwo?

Zwłaszcza w sprawach pomiędzy kontrahentami może dojść do sytuacji, że w związku z niewykonaną umową jedna strona złoży zawiadomienie o możliwości popełnienia oszustwa. Czym prędzej w takiej sytuacji należy zasięgnąć adwokata lub radcy prawnego, który specjalizuje się w sprawach karnych aby ustalić strategię obrony i dalszego postępowania. Strategia postępowania powinna objąć także kwestie gospodarcze będące niejako podstawą sporu.

Zostałem oszukany – co zrobić?

Przestępstwo oszustwa jest przestępstwem występującym bardzo często. Poza drobnymi acz dokuczliwymi oszustwami na portalach transakcyjnych ofiarami oszustw stają się osoby starsze i to nie raz na bardzo duże kwoty. Jeśli podejrzewasz, że mogłeś lub mogłaś paść ofiarą oszustwa skontaktuj się niezwłocznie z prawnikiem. Nie wiesz jak to zrobić – przejdź do kontaktu.